انواع پلاستیک؛ از پلی اتیلن تا بایو پلاستیک ­ها

انواع پلاستیک‌

پلاستیک‌ ها بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی مدرن هستند. از بسته‌بندی مواد غذایی گرفته تا قطعات پیشرفته‌ی خودرو و تجهیزات پزشکی، این مواد همه‌کاره کاربرد گسترده‌ای در صنایع مختلف دارند. اما آیا می‌دانستید که پلاستیک‌ها انواع مختلفی دارند و هرکدام ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند؟

پلی‌اتیلن (PE) رایج‌ترین پلاستیک در تولید کیسه‌های خرید و بطری‌ها استفاده می‌شود. پلی‌پروپیلن (PP) به دلیل مقاومت بالا در برابر حرارت در صنایع بسته‌بندی و خودروسازی محبوب است. پلی‌وینیل کلراید (PVC) به دلیل دوام و استحکام زیاد در ساخت لوله‌ها و تجهیزات ساختمانی کاربرد دارد. علاوه بر این، پلی‌استایرن (PS) برای تولید ظروف یک‌بارمصرف و عایق‌های حرارتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در سال‌های اخیر با افزایش نگرانی‌های زیست‌محیطی، بایوپلاستیک‌ها به عنوان جایگزینی پایدارتر مطرح شده‌اند. این مواد از منابع طبیعی مانند نشاسته‌ی ذرت و نیشکر ساخته شده و قابلیت تجزیه‌پذیری بیشتری دارند. در این مقاله با انواع پلاستیک‌ها، کاربردهای آن‌ها و تأثیرشان بر محیط‌زیست آشنا می‌شویم.

پلاستیک چیست؟

پلاستیک نوعی ماده‌ی مصنوعی یا نیمه‌مصنوعی است که از پلیمرهای آلی ساخته می‌شود و به دلیل سبک بودن، انعطاف‌پذیری و مقاومت بالا، کاربرد گسترده‌ای در صنایع مختلف دارد. این ماده از مشتقات نفت خام، گاز طبیعی یا منابع زیستی مانند نشاسته و نیشکر تولید می‌شود. انواع پلاستیک‌ها به دو دسته‌ی اصلی ترموپلاستیک‌ها (که با حرارت مجددا شکل‌پذیر می‌شوند) و ترموست‌ها (که پس از شکل‌گیری دیگر قابل تغییر نیستند) تقسیم می‌شوند. انواع رایج پلاستیک شامل پلی‌اتیلن (PE)، پلی‌پروپیلن (PP)، پلی‌وینیل کلراید (PVC) و پلی‌استایرن (PS) هستند که هرکدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاصی دارند.

برخی پلاستیک‌ها مانند بایوپلاستیک‌ها از مواد تجدیدپذیر ساخته شده و قابلیت تجزیه‌پذیری دارند. با وجود مزایای زیاد، استفاده‌ی بیش‌ازحد از پلاستیک‌های تجزیه‌ناپذیر به یکی از چالش‌های بزرگ زیست‌محیطی تبدیل شده است. امروزه تلاش‌های زیادی برای بازیافت پلاستیک‌ها و کاهش اثرات مخرب آن‌ها بر طبیعت انجام می‌شود.

خواص عمومی پلاستیک­ها

پلاستیک‌ها به دلیل خواص منحصربه‌فرد خود، به یکی از پرکاربردترین مواد در صنایع مختلف تبدیل شده‌اند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آن‌ها سبکی و چگالی کم است که باعث می‌شود حمل‌ونقل و استفاده از آن‌ها آسان باشد. مقاومت در برابر خوردگی و مواد شیمیایی از دیگر خواص کلیدی پلاستیک‌هاست که آن‌ها را برای استفاده در محیط‌های مرطوب و خورنده ایده‌آل می‌کند.

این مواد عایق الکتریسیته بوده و در صنعت برق و الکترونیک کاربرد گسترده‌ای دارند. همچنین پلاستیک‌ها انعطاف‌پذیری بالایی دارند و می‌توان آن‌ها را به اشکال مختلف قالب‌گیری کرد. برخی پلاستیک‌ها شفافیت بالا دارند و در تولید بطری‌ها و لنزها استفاده می‌شوند، درحالی‌که برخی دیگر مات و مقاوم هستند.

از نظر مکانیکی، پلاستیک‌ها بسته به نوعشان می‌توانند مقاومت بالا در برابر ضربه و فشار داشته باشند. بااین‌حال، بیشتر پلاستیک‌ها در برابر دماهای بسیار بالا آسیب‌پذیرند و برخی از آن‌ها قابلیت بازیافت دارند که این ویژگی در کاهش آلودگی محیط‌زیست نقش مهمی دارد.

انواع پلاستیک

پلاستیک‌ها به دلیل تنوع در ساختار و ویژگی‌هایشان به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند و هر نوع برای کاربردهای خاصی طراحی شده است. این مواد به‌طور کلی به دو دسته ترموپلاستیک‌ها (قابل ذوب و شکل‌گیری مجدد) و ترموست‌ها (غیرقابل تغییر پس از شکل‌گیری) تقسیم می‌شوند. در ادامه انواع رایج پلاستیک و ویژگی‌های آن‌ها معرفی می‌شود:

  • پلی اتیلن
  • پلی پروپیلن
  • پلی وینیل کلراید
  • پلی استایرن
  • پلی اتیلن ترفتالات
  • پلی آمید
  • پلی کربنات
  • پلی یورتان
  • بایو پلاستیک

 پلی‌اتیلن (PE)از انواع پلاستیک

پلی‌اتیلن یکی از رایج‌ترین انواع پلاستیک است که به دلیل سبکی، انعطاف‌پذیری و مقاومت شیمیایی بالا در بسته‌بندی، کیسه‌های پلاستیکی، لوله‌ها و ظروف مختلف استفاده می‌شود. پلی‌اتیلن خود به انواع مختلفی تقسیم می‌شود:

  • پلی‌اتیلن با چگالی پایین یا LDPE: نرم و انعطاف‌پذیر، مناسب برای تولید کیسه‌های خرید و بسته‌بندی.
  • پلی‌اتیلن با چگالی بالا یا HDPE: سخت‌تر و مقاوم‌تر برای تولید لوله‌ها، بطری‌های پلاستیکی و مخازن به کار می‌رود.

 پلی‌پروپیلن (PP)از انواع پلاستیک

پلی‌پروپیلن یکی دیگر از پلیمرهای پرکاربرد است که مقاومت حرارتی و شیمیایی بالایی دارد. این ماده در تولید قطعات خودرو، بسته‌بندی مواد غذایی، لوازم خانگی و منسوجات غیر‌بافته به کار می‌رود.

 پلی‌وینیل کلراید (PVC)

پلی‌وینیل کلراید پلاستیکی سخت و مقاوم است که در صنایع ساختمانی، لوله‌کشی، پنجره‌ها، پوشش‌های سیم و کابل استفاده می‌شود.PVC  هم به صورت سخت و هم به صورت انعطاف‌پذیر موجود است و در کاربردهایی مانند پرده‌های حمام و چرم مصنوعی نیز به کار می‌رود.

 پلی‌استایرن (PS)

پلی‌استایرن یکی دیگر از انواع پلاستیک است که ماده‌ای سبک و شفاف بوده و در دو نوع معمولی (GPPS) و منبسط‌شده (EPS) تولید می‌شود. نوع معمولی در ساخت ظروف یک‌بارمصرف و نوع منبسط‌شده در عایق‌های ساختمانی و بسته‌بندی‌های محافظتی به کار می‌رود.

 پلی‌اتیلن ترفتالات  (PET)

PET نوعی پلیمر پرکاربرد در تولید بطری‌های نوشیدنی، بسته‌بندی مواد غذایی و الیاف مصنوعی (پلی‌استر) است. این ماده به دلیل قابلیت بازیافت بالا یکی از پرمصرف‌ترین پلاستیک‌های جهان است.

 پلی‌آمید (نایلون) از انواع پلاستیک

پلی‌آمیدها یا نایلون‌ها موادی مستحکم و مقاوم به سایش هستند که در تولید لباس، طناب، قطعات خودرو و ابزارآلات صنعتی استفاده می‌شوند. نایلون‌ها به دلیل استحکام بالا در کاربردهای مهندسی نیز محبوبیت دارند.

 پلی‌کربنات (PC)

یکی دیگر از انواع معروف پلاستیک، پلی‌کربنات است که شفاف، سخت و مقاوم در برابر ضربه بوده و در تولید لنزهای عینک، CD و DVD، قطعات الکترونیکی و تجهیزات ایمنی به کار برده می‌شود.

 پلی‌یورتان (PU)

پلی‌یورتان نوعی پلیمر انعطاف‌پذیر و مقاوم است که در تولید فوم‌های عایق، صندلی‌های خودرو، چسب‌ها و روکش‌های محافظ به کار می‌رود.

بایوپلاستیک‌ها؛ جایگزینی برای پلاستیک‌های سنتی

بایوپلاستیک‌ها دسته‌ای از پلاستیک‌های زیست‌تخریب‌پذیر هستند که از منابع تجدیدپذیر مانند نشاسته ذرت، سیب‌زمینی و نیشکر تولید می‌شوند. مهم‌ترین انواع بایوپلاستیک‌ها عبارتند از:

  • پلی‌لاکتیک اسید (PLA): از منابع گیاهی ساخته شده و در تولید بسته‌بندی‌های زیست‌تخریب‌پذیر و وسایل پزشکی کاربرد دارد.
  • پلی‌هیدروکسی‌آلکانوات (PHA): نوعی پلیمر زیستی که توسط باکتری‌ها تولید شده و در کاربردهای پزشکی و بسته‌بندی استفاده می‌شود.

 تأثیرات زیست‌محیطی پلاستیک‌ها

پلاستیک‌ها به دلیل تجزیه‌ناپذیری و تأثیرات زیست‌محیطی، چالش‌های بزرگی ایجاد کرده‌اند. پلاستیک‌های دورریخته شده می‌توانند تا صدها سال در محیط باقی بمانند و باعث آلودگی زمین و دریاها شوند. برای کاهش این اثرات، بازیافت، استفاده از پلاستیک‌های زیستی و توسعه فناوری‌های تخریب‌پذیر اهمیت زیادی دارد.

جمع بندی

پلاستیک‌ها به دلیل تنوع در ویژگی‌ها و کاربردها بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی مدرن هستند. با این حال نیاز به مدیریت صحیح مصرف و بازیافت آن‌ها برای کاهش اثرات زیست‌محیطی ضروری است. توسعه بایوپلاستیک‌ها و افزایش آگاهی درباره بازیافت، گام‌های مهمی در مسیر استفاده پایدار از این مواد محسوب می‌شوند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *