آشنایی با انواع بازیافت پلاستیک و مراحل آن

امروزه که مصرف‌گرایی به اوج خود رسیده و روزانه میلیون‌ها تن زباله تولید می‌شود، بازیافت پلاستیک به‌عنوان یکی از راهکارهای حیاتی برای مقابله با بحران زباله و حفظ محیط زیست مطرح شده است. پلاستیک، این ماده شگفت‌انگیز که با خواص منحصر‌به‌فردش زندگی ما را آسان‌تر کرده است، هم‌زمان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی نیز محسوب می‌شود. پلاستیک‌هایی که به راحتی در طبیعت تجزیه نمی‌شوند، می‌توانند به مدت صدها سال باقی بمانند و محیط زیست را آلوده کنند. بهترین راهکار برای مقابله با این مشکل استفاده از انواع بازیافت پلاستیک است. در ادامه این مقاله به بررسی انواع مختلف پلاستیک‌های قابل بازیافت، مراحل بازیافت و فناوری‌های پیشرفته در این زمینه می‌پردازیم.

فهرست مطالب

منظور از بازیافت چیست؟

بازیافت به فرآیندی گفته می‌شود که در آن مواد زائد و مصرف شده به مواد قابل استفاده مجدد تبدیل می‌شوند. این فرآیند شامل جمع‌آوری، جداسازی، پردازش و تبدیل این مواد به محصولات جدید است. هدف اصلی بازیافت کاهش استفاده از منابع طبیعی، کاهش تولید زباله و محافظت از محیط زیست است. بازیافت می‌تواند شامل مواد مختلفی از جمله پلاستیک، کاغذ، شیشه، فلزات و مواد آلی باشد که ما در این مقاله در مورد بازیافت پلاستیک بحث خواهیم کرد.

تصور کنید هر بطری آب یا کیسه و ظروف پلاستیکی که استفاده می‌کنید، به جای اینکه به زباله‌دان بیفتد به یک محصول جدید و مفید تبدیل شود. این فرآیند جادویی که به نام بازیافت شناخته می‌شود، نه تنها از انباشت زباله‌ها جلوگیری می‌کند بلکه منابع طبیعی را نیز حفظ می‌کند. بازیافت پلاستیک، چرخه‌ای بی‌پایان از استفاده مجدد را ایجاد می‌کند که نه تنها به کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند بلکه تأثیرات منفی زیست‌محیطی را نیز به حداقل می‌رساند.

انواع بازیافت پلاستیک

انواع بازیافت پلاستیک به وسیله‌ی تکنولوژی‌ها و فرآیندهای مختلفی انجام می‌شود که هر کدام بسته به نوع پلاستیک و مقصد نهایی آن تعریف می‌شوند. با توجه به تنوع فناوری‌ها و فرآیندهای بازیافت، می‌توان هر نوع پلاستیک را با توجه به ویژگی‌ها و مقاصد مختلف، به شیوه‌های متناسب بازیافت کرد.

انواع بازیافت نشان می‌دهند که با همکاری بین افراد، صنعت و دولت‌ها می‌توان به چالش‌های زیست‌محیطی مربوط به پلاستیک‌ها پاسخ داد و به دنیایی پایدارتر و پاک‌تر دست یافت. در زیر به برخی از اصلی‌ترین انواع بازیافت پلاستیک اشاره می‌کنیم:

بازیافت مکانیکی
بازیافت شیمیایی
بازیافت انرژی
بازیافت بیولوژیکی

بازیافت مکانیکی (Mechanical Recycling)

این روش شامل فرآیندهای خرد کردن، شستشو و ذوب مجدد پلاستیک‌ها برای تولید محصولات بازیافتی است. برای انجام این نوع بازیافت ابتدا پلاستیک‌های بازیافتی از منابع مختلف مانند سطل‌های زباله جمع‌آوری شده و بر اساس نوع جدا می‌شوند. سپس پلاستیک‌ها به اندازه‌های کوچک‌تر خرد می‌شوند تا به راحتی در فرآیند بعدی شرکت کنند.

پس از خرد کردن، پلاستیک‌ها باید شسته شوند تا از آلودگی‌های مختلفی که ممکن است در آن‌ها وجود داشته باشد، پاک شوند. پلاستیک‌های خرد شده، ذوب شده و به شکل‌های جدید شکل داده می‌شوند. مثلا برای تولید مجدد بطری‌ها یا کیسه‌های پلاستیکی می‌توان از این روش بهره گرفت.

بازیافت شیمیایی (Chemical Recycling)

در بازیافت شیمیایی، پلاستیک‌ها به وسیله‌ی فرآیندهای شیمیایی خاصی به ترکیبات شیمیایی ساده‌تر یا ترکیبات قابل استفاده مجدد (مانند مواد خام یا سوخت) تبدیل می‌شوند. این فرآیندها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

پیرولیز (Pyrolysis): در این فرآیند، پلاستیک‌ها در دماهای بالا و در غیاب هوا تجزیه می‌شوند تا به ترکیبات گازی، مایع یا جامد که می‌توانند به عنوان سوخت یا مواد شیمیایی مورد استفاده قرار گیرند، تبدیل شوند.
هیدرولیز (Hydrolysis): در این فرآیند، پلاستیک‌ها با استفاده از آب به واکنش در می‌آیند که منجر به تجزیه آنها به اسیدها، الکل‌ها و دیگر ترکیبات شیمیایی می‌شود که قابلیت استفاده دوباره دارند.
گازی‌سازی (Gasification): این فرآیند شامل تبدیل پلاستیک‌ها به گازهای سوختی مانند متان، هیدروژن و کاربن اکسید می‌شود که می‌توانند به عنوان سوخت یا مواد شیمیایی مورد استفاده قرار گیرند.
بازیافت شیمیایی پیشرفته: شامل روش‌هایی مانند کاتالیزورهای خاص، راکتورهای پیچیده و فرآیندهای پیچیده‌تری است که به تجزیه و تحول پلاستیک‌ها به ترکیبات شیمیایی با بازدهی بالا کمک می‌کنند.

بازیافت انرژی (Energy Recovery)

در این روش، پلاستیک‌ها به عنوان سوخت جایگزین استفاده می‌شوند و انرژی حاصل از سوختن آن‌ها به تولید برق یا حرارت می‌پردازد. این روش بیشتر برای پلاستیک‌هایی که قابلیت بازیافت به شکل دیگری ندارند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بازیافت بیولوژیکی (Biological Recycling)

این روش شامل استفاده از میکروب‌ها و ارگانیسم‌های دیگر برای تجزیه پلاستیک‌ها به موادی همچون آب و دی‌اکسید کربن است. این روش هنوز در مراحل آزمایشی بوده و در حال توسعه است.

مراحل بازیافت پلاستیک

مراحل انواع بازیافت پلاستیک نشان می‌دهد که این فرآیند چقدر پیچیده و چندمرحله‌ای است. این فرآیند به نحوه‌ی به تولید مجدد مواد، صرفه‌جویی در منابع طبیعی و کاهش آلودگی محیط زیست کمک می‌کند و یکی از راهکارهای مهم در مقابله با بحران زباله‌های پلاستیکی در جهان مدرن است. مراحل بازیافت پلاستیک به طور کلی شامل چند مرحله اصلی است که هر یک نقش مهمی در تبدیل پلاستیک‌های مصرف شده به محصولات بازیافتی و قابل استفاده دارند. البته حین انجام مراحل به مشکلاتی برمیخوریم که در مقاله‌ی بررسی مشکلات بازیافت پلاستیک به صورت اختصاصی به این امر پرداخته‌ایم. مراحل بازیافت انواع پلاستیک در حالت کلی عبارتند از:

جمع‌آوری و جداسازی
خردکردن (شکستن)
شستشو و تمیز کردن
تفکیک و جداسازی
تغییر شکل (فرایند بازیافت)
فرآوری نهایی و بازیافت دوباره

در ادامه هریک از این مراحل را بررسی می‌کنیم.

1. جمع‌آوری و جداسازی از مراحل بازیافت پلاستیک

این مرحله به جمع‌آوری پلاستیک‌های مصرف شده از منابع مختلف می‌پردازد. پلاستیک‌های بازیافتی ممکن است از سطل‌های زباله، مجموعه‌های بازیافت یا حتی از فرآیندهای صنعتی مختلف جمع‌آوری شوند. در این مرحله، پلاستیک‌ها بر اساس نوع، رنگ و خصوصیات دیگر جدا می‌شوند تا در مراحل بعدی به درستی پردازش شوند.

2. خرد کردن (شکستن) در بازیافت پلاستیک

در این مرحله، پلاستیک‌های جمع‌آوری شده به اندازه‌های کوچک‌تر خرد می‌شوند. این کار باعث می‌شود که پلاستیک‌ها به راحتی در فرآیندهای بعدی شرکت کنند و به طور موثر‌تری بازیافت شوند. خرد کردن ممکن است به کمک دستگاه‌های خاص مانند خردکن‌ها یا چرخ‌های حلزونی انجام شود.

3. شستشو و تمیز کردن در بازیافت

پس از خرد کردن، پلاستیک‌ها نیاز به شستشو دارند تا از آلودگی‌های سطحی، ذرات غیرمناسب و مواد زائد دیگر پاک شوند. این فرآیند از طریق استفاده از آب و مواد شوینده مناسب صورت می‌گیرد.

4. تفکیک و جداسازی از مراحل بازیافت

در این مرحله، پلاستیک‌ها بر اساس نوع، رنگ و خواص دیگر دوباره جدا می‌شوند. این کار از اهمیت بسیاری برخوردار است زیرا پلاستیک‌های مختلف نیاز به فرآیندهای بازیافت متفاوتی دارند و ترکیبات مختلف می‌توانند به کیفیت نهایی محصولات بازیافتی تأثیر بگذارند.

5. تغییر شکل (فرآیند بازیافت)

این مرحله شامل فرآیندهای مختلفی می‌شود که به منظور تبدیل پلاستیک‌های بازیافتی به محصولات نهایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این فرآیندها می‌توانند شامل ذوب و تزریق، فشرده‌سازی و شکل‌دهی مجدد پلاستیک‌ها باشند تا به شکل‌های جدید مانند کیسه‌های پلاستیکی، بطری‌های مشروبات، قطعات خودرو و غیره تبدیل شوند.

6. فرآوری نهایی و بازیافت دوباره

در این مرحله، محصولات بازیافتی که تولید شده‌اند به شکل نهایی خود (مثلا پیلت‌ها، مواد خام برای تولید مجدد و …) فرآوری می‌شوند تا برای استفاده مجدد یا بازیافت بعدی آماده شوند.

جمع بندی

در این مقاله به مطالبی در مورد بازیافت پلاستیک و انواع آن پرداختیم. همانگونه که ذکر شد، انواع بازیافت پلاستیک شامل بازیافت مکانیکی، بازیافت شیمیایی، بازیافت انرژی، بازیافت بیولوژیکی و بازیافت از ترکیبی از این روش‌ها تشکیل می‌شود. هر کدام از این روش‌ها بر اساس فرآیندهای مختلفی از جمله خرد کردن، ذوب، شیمیایی کردن و یا استفاده از میکروب‌ها برای تجزیه پلاستیک‌ها استفاده می‌شوند. هدف این فرآیندها، بهبود بازیافت مواد پلاستیکی، کاهش زباله‌ها و حفظ منابع طبیعی است.